Tatarlı beldesindeki milattan önce 5. yüzyıla tarihlenen Tümülüs, 1969'da kaçak kazı sırasında bulunup yağmacılar tarafından tahrip edildi.
Ahşap mezar odasının kök boyalı figürler ile bezenmiş kirişlerinin bir kısmı kesilip yurt dışına kaçırıldı.
Afyonkarahisar Müzesi tarafından bir yıl sonra Tatarlı Tümülüsü'nde yapılan kurtarma kazısında mezar odasının diğer kısmı taşındı.
Kaçırılan ahşap parçaları, Kültür ve Turizm Bakanlığının girişimleriyle 2004'te Türkiye'ye getirildi. Alman ve Türk uzmanlarca restorasyonu yapılan eser, İstanbul'da 2010 Avrupa Kültür Başkenti etkinlikleri kapsamında "Tatarlı Tümülüsü: Renklerin Dönüşü" başlığıyla sergilendi.
Daha sonra Afyonkarahisar'a getirilen ahşap mezar odası, saklı tutulduğu özel sandıklardan 2023'te çıkarılıp birleştirilerek yeni müzenin özel bölümünde sergilenmeye başladı.
Dinar ilçesindeki kazı çalışmalarına bilimsel koordinatörlük yapan Afyon Kocatepe Üniversitesi Sanat Tarihi Bölümü Dr. Öğretim Üyesi Ümit Emrah Kurt, AA muhabirine, Afyonkarahisar Müzesi'nde sergilenen ahşap mezar odasının da Kibele heykeli gibi yurt dışına kaçırılıp yeniden getirilme öyküsünün bulunduğunu söyledi.
Müzede sergilenen ahşap mezar odasının Afyonkarahisar ve çevresinde var olan önemli kültürel kalıntıların bir yansıması olduğunu vurgulayan Kurt, şunları kaydetti:
"Arkeolojik malzeme olarak ahşap ürünlerin günümüze kadar gelmesi zordur. Organik oldukları için çok çabuk tahrip olurlar. Bu mezar odasında biraz şanslıyız, günümüze kadar gelebilmiş. Dünyadaki nadir ahşap eserlerden bir tanesi diyebiliriz. Ahşap mezar odasında boyayla yapılmış figürler bulunuyor. O döneme ilişkin çeşitli sahnelerin var olması, önemini daha da artırıyor."
Kurt, kirişlerdeki ahşap görsellerin milattan önce 5. yüzyıla ait yaşantının kültürüne dair izlerin yanı sıra bir sahnesinde Persler ile İskitler arasındaki savaşı betimlediğini dile getirdi.
Ahşap kirişlerdeki boyalı figürlerin o dönemin yaşantısına dair izler taşıdığını aktaran Kurt, "Figürler arasında mitolojik bir öykü olan Herakles'in Geryoneus'un kanatlı sığırlarını çalması konu ediliyor. Ayrıca kazanılan savaş sonrası kutlamalar ve şenlik görülüyor. Mezar odasında Frig ve Pers kültürünün izlerini görüyoruz. Tatarlı Tümülüsü'nün ahşap mezar odası da sergilendiği Afyonkarahisar Müzesi'nin en önemli eserleri arasında yer alıyor." diye konuştu.
Kurt, çeşitli uygarlıkların izlerini taşıyan Afyonkarahisar'da Tatarlı Tümülüsü gibi benzer mezar yapılarının bulunduğunu, geleceğe taşınması gereken kültürün kaçak kazılarla tahrip edilmemesi gerektiğini sözlerine ekledi.
